Historia administrowania Dolnego Ślaska w tym Wojcieszowa
cranberies
Historia administrowania Dolnego Ślaska w tym Wojcieszowa
Po wojnach śląskich / trzy wojny w latach 1740-1763/ Śląsk został podzielony pomiędzy Prusy i Austrię. Hohenzollernowie dostali większość Śląska nazywanego Śląskiem Pruskim. Przy Austrii została południowa część Śląska. Pozyskany teren Prusy nazwały Prowincja Śląską i w 1741 podzieliły ten teren na 2 departamenty kameralne ze stolicami we Wrocławiu /Śląsk Górny i tzw. Śląsk Średni 32 powiaty/ i Głogowie Śląsk Dolny 16 powiatów. W 1809 Francuzi przenieśli siedzibę departamentu kameralnego z Głogowa do Legnicy. W 1815 utworzono Prowincje Śląską która podzielono na 4 rejencje: /Regierungsbezirk – rejencja – jednostka podziału terytorialnego – istniała do 1945r jako pośredni szczebel administracji pomiędzy daną prowincją a jej stolicą. Był tez podział na mniejsze szczebla administracyjne – powiaty ziemskie(Landkreise), powiaty grodzkie (Stadtkreis). Na czele rejencji prezydent względnie naczelny prezes prowincji, na czele powiatu landraci./: opolską (14 powiatów) – zwanej Śląsk Górny, wrocławską(14) - nazywanej Śląsk Średni /Mittelschlesien/, dzierżoniowską (14) z powiatami: Dzierżoniów, Ząbkowice Śląskie, Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka, Ziębice, Niemcza, Świdnica, Strzegom, Wałbrzych, Bolków, Jelenia Góra, Jawor, Kamienna Góra i Świerzawa z naszym Wojcieszowem i legnicką (13). W 1820 zlikwidowano rejencję dzierżoniowską, a jej teren podzielono między rejencje wrocławską i legnicką. Rejencji Legnickiej mającej z powiaty grodzkie: Głogów, Zgorzelec, Zielona Góra i Legnica, oraz powiaty ziemskie Lubań Lubin, Bolesławiec, Kożuchów, Lwówek Śląski, Rozbork, Złotoryja-Chojnów, Żagań, Szprotawa przypadły dodatkowo powiaty Bolków, Jelenia Góra, Jawor, Kamienna Góra i Świerzawa z podległym Wojcieszowem. Pozostałe powiaty przypadły rejencji wrocławskiej, która rozciągała się od Namysłowa po Strzegom i od Bystrzycy po Wołów. Władcą był król pruski i posiadał na prowincji danego namiestnika. Nadzór na administracja państwową sprawował mianowany przez rząd w Berlinie naczelny prezes. W 1824r powołano sejm w charakterze doradczym. Skład sejmu: 22 posłów – wybierani przez właścicieli dóbr ziemskich, 16 posłów – wybierani przez właścicieli dóbr miejskich, 8 posłów - wybieranych przez mieszkańców gmin wiejskich oraz nieliczni członkowie dziedziczni Prowincja legnicka w rozumieniu Dolnośląska została powiększona w 1816r o pow. Lubań, Zgorzelec i Rozbark, a 1824r o część pow. górnołużyckiego. W latach 1818-1932 Świerzawa wspólnie z Bolkowem była siedzibą powiatu. W 1900r Wojcieszów liczył 2210 mieszkańców. Po I wojnie światowej pojęcie Dolnego Śląska zostało rozszerzone bowiem od 1919r po stracie terytorium w Wielkopolsce na rzecz Polskiej Rzeczpospolitej do Dolnego Śląska włączono jeszcze pow. Wschowa z Wielkopolski. Starzy badacze piszą, że nazwa Śląsk pochodzi od nazwy „złazik”, a Ślązacy to „zlaziki”. Linde pisze, że nazwa pochodzi od „ślazu” czyli czegoś wilgotnego i mokrego, inni że od rzeki Ślęży.Jeszcze inni że od słowa „ślęg” i „ślęgnąć” słota, brodzisko, wylew niemieckiej nazwy Ślęży. W 1920 konstytucja pruska podzieliła Prusy na 12 prowincji i Berlin. Jedną z prowincji była właśnie Niederschlesien - Dolny Śląsk / nastawiony na rolnictwo/składający się z dwóch rejencji legnickiej i wrocławskiej. Pozostała część Śląska to rejencja opolska z czasem nazwana Górnym Śląskiem/nastawionym na przemysł/ W latach1930-32 doszło do komasacji powiatów:okręgi Kamienna Góra i Bolków złączono w powiat Kamienna Góra, Legnica i Jawor stały się powiatem legnickim, a powiat Złotoryja-Chojnów i Świerzawa z naszym Wojcieszowem połączono w powiat Złotoryja. Z kolei Szprotawę i Żagań w powiat Szprotawa, a Zieloną Górę i Kożuchów w powiat Zielona Góra. Po roku w 1933r powiat Zielona Góra ponownie podzielono na okręgi Zielona Góra i Kożuchów, przywrócono też powiat Jawor 1.10.1933r. W międzyczasie powstały też powiaty miejskie: Głogów (od 1920), Zgorzelec (od 1873), Zielona Góra(1922-1933), Jelenia Góra (od 1922), Legnica (od 1874). Provinz Niederschlesien – Prowincja Dolnego Śląska była podobna do obecnego woj. wrocławskiego ale poszerzonego o ziemie na zachód od Nysy Łużyckiej i do końca II wojny światowej prawie z nienaruszonymi granicami z wyjątkiem zmiany nazewnictwa czy wymiany terytoriów powiatów w ich stałych granicach. W 1938r obie prowincje Dolny i Górny Śląsk ponownie połączono,a w latach 1939−41 utworzono rejencję katowicką, która stanowiła część prowincji Śląsk (Provinz Schlesien) z siedzibą we Wrocławiu, a od 18 stycznia 1941 roku wraz z rejencją opolską tworzyła odrębną prowincję Górny Śląsk (Provinz Oberschlesien), a Dolny Śląsk ponownie stanowił odrębną prowincję /Niederschlesien/ I tak pozostało do zmian wynikłych z podziału terytorium po II wojnie światowej. Wszystkie dane odnośnie najstarszego godła Śląska, godła Dolnego Śląska, flag Dolnego Śląska znajdują się na stronie rodziny Winkler  ---------------------------------------------------------- 1944 - Polska była podzielona przez okupanta na tereny wcielone do Rzeszy (Kraj Warty, Gdańsk-Prusy Zachodnie, Prusy Wschodnie wraz z okręgiem białostockim i Górny Śląsk) i Generalne Gubernatorstwo oraz okupowane tereny ZSRR (Komisariat Rzeszy Wschód i Komisariat Rzeszy Ukraina). Pierwszy podział odzyskiwanych terenów Polski to 10 województw i obszar Ziem Odzyskanych podzielonych na 4 okręgi. Jako ciekawostka - jeszcze do sierpnia 1945 oficjalnie istniało województwo lwowskie później zmieniono na rzeszowskie. W marcu 1945 jeszcze przed zajęciem tych ziem przed końcem II wojny światowej utworzono administracyjnie cztery okręgi administracyjne nie będące jeszcze województwami: Okręg I Śląsk Opolski, Okręg II Dolny Śląsk, Okręg III Pomorze Zachodnie i Okręg IV Mazurski. Na części ziem sprawowała władzę Armia Czerwona np. w Szczecinie do lipca 1945, we Wrocławiu do maja 1945r itd. Wszelkie zmiany w sensie granic wojewódzkich na Ziemiach Zachodnich zakończono w końcu czerwca 1946r tworząc 3 nowe województwa: olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie, a część Ziem Odzyskanych podzielono między województwa białostockie, gdańskie, poznańskie i śląskie. Mieliśmy więc 14 województw. Jednym z powiatów woj. wrocławskiego był powiat złotoryjski / początkowo złotogórski od Złotogóra - początkowa nazwa Złotoryji/, który posiadał 850km2, 25 623 ludności, gęstość 59 osób/km2 , 3miasta / Złotoryja, Chojnów, Świerzawa (prawa miejskie od 1295-1945)/ i 9 gmin. W latach 1945-1948 używano nazwy nie woj. śląskie a woj. śląsko-dąbrowskie - nazwę wprowadził ówczesny wojewoda gen. Aleksander Zawadzki późniejszy przewodniczący Rady Państwa czyli jakby prezydent. Uczynił to dla podkreślenia wagi czerwonego zagłębia z którego wywodziło się wielu przedwojennych członków i działaczy komunistycznej Partii Polski. Stąd do dziś gdzieniegdzie występuje ta nazwa np. nazwa mostu w Warszawie. Woj. wrocławskie /1946-1950/. Od 1945r siedzibą władz wojewódzkich była Trzebnica, potem Legnica (Lignica). W następnym okresie reform administracyjnych 1950-57, utworzono mniejsze jednostki administracyjne: przybyło 3 województwa i 89 powiatów w tym 56 ziemskich i 33 miejskie), zlikwidowano 5 powiatów, a 8 zmieniło przynależność wojewódzką, także były zmiany w nazewnictwie. W 1950 powstają 3 nowe województwa koszalińskie (15powiatów woj. szczecińskiego), zielonogórskie (14 pow. poznańskiego i 6 pow. wrocławskiego) i zmieniono nazwę województwa z pomorskiego na bydgoskie z siedzibą w Toruniu. Utworzono gromady gminy były zbyt duże i nie powodowały należytej kontroli ludności. 29 września 1954 wprowadzono gromady zamiast gminnych rad narodowych. Były już wcześniej jako jednostka pomocnicza gminy, a cały czas były korekty w różnym czasie, zmiany granic, siedzib, likwidacja czy tworzenie nowych. 1 lipca 1952 /Stan 1 lipca 1952r/ Pow. złotoryjski: miasto Chojnów, Złotoryja i gminy wiejskie Chojnów 8 wsi, Krzywa/ do 1954/10 wsi, Nowy Kościół/do 1954/ 7 wsi, Pielgrzymka/1945-54 i 1973-75/ 9 wsi, Rząśnik/do 1954/ 5 wsi, Strupice /do 1954/ 9 wsi, Świerzawa 7 wsi, Zagrodno 9 i Złotoryja 8. Łącznie: 2 miasta, liczba gmin 9, liczba gromad 72. Wojcieszowskie władze gromadzkie/ gminne /mieściły się wówczas na ul. Gminnej. Nowością były na wzór radziecki wprowadzanie nowych jednostek administracyjnych jakim były osiedla typu miejskiego. (której cechy lokują się między wsią a miastem, były też osiedla robotnicze, osiedla uzdrowiskowe i osiedla rybackie.) Osiedla to taki twór, gdzie nie można było zdecydować się na nadanie im praw miejskich. Ta kategoria powstała zgodnie z ustawą 25 września 1954r. Osiedla funkcjonowały do 1972r kiedy zostały zniesione ustawa z 29 listopada 1972r łącznie z gromadami i wówczas dotychczasowym rozwojowym osiedlom nadano prawa miejskie, część przyłączono do sąsiednich miast , a część zaliczono do wsi. Wówczas od 1 stycznia 1973r Wojcieszów stał się miastem, a Świerzawa wsią - musiała ponad 10 lat walczyć o odzyskanie praw miejskich. Osiedla typu miejskiego czyli „посёлки городского типа”. Status tych osiedli był pośredni między wsią a miastem i otrzymywały go głównie miejscowości robotnicze i in. charakterze j/w, które miały pewne cechy miejskie, a którym nie zdecydowano się na nadanie praw miejskich. W sumie powstało 162 osiedla głównie na Górnym i Dolnym Śląsku. Wiele z nich w późniejszych latach otrzymało prawa miejskie, część przyłączono do sąsiednich miast część zaliczono do rzędu wsi. Ostatecznie osiedla zniesiono w 1972r. Przyznawanie praw osiedla następowało w zdecydowanej większości z dniem 1 stycznia danego roku. Wojcieszów uzyskał prawa osiedla 1 styczeń 1956r i utrzymywał ten status do 31 grudzień 1972r, wówczas to obszar 46,52km2, ludność 5670, gęstość 122 osoby/km2. W tym czasie status osiedla uzyskał między in. Sobieszów, Świerzawa/1957-1972/. Olszyna, Karpacz, Stronie Śl., Piechowice, Mysłakowice, Leśna, Chełmsko itp. Nie długo trwał ten administracyjny podział. Już 1 stycznia 1973 ponownie wprowadzono gminy, likwidując gromady. W miejsce ponad 3400 gromad utworzono ponad 2360 większych gmin w tym ok. 320 gmin miejsko-wiejskich. W końcu do 1976r tą liczbę jeszcze zmniejszono do prawie 2130. A w 1975 wykrojono jeszcze z tego województwa wrocławskiego: jeleniogórskie, legnickie i wałbrzyskie. A jak powstało woj. jeleniogórskie – po prostu połączono 2 jednostki administracyjne z 8 z pow. złotoryjskiego i z pow. legnickiego 6 z 8 jednostek i województwo gotowe. W latach 1975-98 administracyjnie do woj. jeleniogórskiego należały 3 urzędy Rejonowe Bolesławiec, Lubań i Jelenia Góra. Miasto Wojcieszów i Świerzawa (2500 mieszkańców) należało do Urzędu Rejonowego Jelenia Góra. Złotoryja i Jawor przystały tym razem do woj. legnickiego. Miasto Chojnów było ponad 160 lat w pow. złotoryjskim, a w 1975 przeszło do woj. legnickiego, jednakże po zmianach 1999r nie powróciło do pow. złotoryjskiego. Łącznie z 314 powiatów utworzono 49 województw. Od 1999 w woj. DOLNOŚLĄSKIM mamy 30 powiatów w tym 4 grodzkie, 169 gmin w tym 36 miejskich (4 na prawach powiatu i 32 pozostałe) oraz 53 miejsko-wiejskich i 80 wiejskich oraz 89 miast. W powiecie złotoryjskim podział na gminy: miejskie - Złotoryja 16500 mieszkańców i Wojcieszów 4000, gmina miejsko-wiejska Świerzawa 7800, gminy wiejskie: Złotoryja 7000 mieszkańców, Zagrodno 5700, Pielgrzymka 4700. WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE    POWIAT ZŁOTORYJSKI   WOJCIESZÓW    |